Binlerce insanını öldürdü. On binlerce insanının evini, yurdunu, toprağını ve ülkesini terk etmesine neden oldu. Mazlum insanları, yabancı ülkelerde sığınmacı yaptı.
Evet. Ortadoğu’nun eli kanlı liderinin sonu da sığınmacı oldu. Suriye’de 61 yıllık rejim çöktü. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın 24 yıllık iktidarı da, Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki cihatçı grupların Şam’a ilerlemesiyle, 8 Aralık 2024’te sona erdi.
Londra’da göz doktoru olarak eğitim gören ve ağabeyinin ölümü sonrası, beklenmedik şekilde iktidar yoluna giren Esad’ın hayatı, modern Ortadoğu tarihinin en çarpıcı ve kanlı hikayelerinden biri olarak tarihe geçti.
Suriye’nin Lazkiye bölgesindeki yoksul bir Alevi ailesinde doğan baba Hafız Esad, askeri okula girerek kaderini değiştirdi. Hafız Esad’ın 30 yıllık askeri yönetimi, Suriye’yi hanedanlık diktatörlüğüne dönüştürdü.
11 Eylül 1965’te Şam’da dünyaya gelen Beşar, Anisa Mahluf ve Hafız Esad’ın üçüncü çocuğuydu. Beş kardeşten ikisi erken yaşta hayatını kaybetti. Beşar, ağabeyleri Basil ve Mahir ile kız kardeşi Büşra’nın aksine siyasete ve orduya ilgi duymuyordu.
Beşar Esad, 1982’de liseyi bitirdi. Ardından Şam Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girdi. 1988’de mezun olduktan sonra Şam yakınlarındaki Tishrin Askeri Hastanesi’nde ordu doktoru olarak çalışmaya başladı. Dört yıl sonra oftalmoloji uzmanlığı için Londra’daki Western Eye Hospital’de görev yaptı.
Beşar’ın hayatındaki dönüm noktası 1994’te gerçekleşti. Babasının veliahtı olarak hazırlanan ağabeyi Basil, 21 Ocak’ta Şam Havalimanı’na giderken geçirdiği trafik kazasında hayatını kaybetti. Suriye’ye çağrılan Beşar’ın doktorluk kariyeri sona erdi. Babası Hafız Esad, altı buçuk yıl boyunca Beşar’ı iktidar için hazırladı. Beşar için destek oluşturuldu, halk nezdinde imajı güçlendirildi ve ülke yönetim mekanizmalarıyla tanıştırıldı.
Hafız Esad’ın 10 Haziran 2000’deki ölümünün ardından Suriye Anayasası değiştirildi. Cumhurbaşkanlığı için minimum yaş şartı 40’tan, Beşar’ın o zamanki yaşı olan 34’e indirildi. Tek aday olarak girdiği seçimlerde yüzde 97,29 oyla cumhurbaşkanı seçildi. Suriye Silahlı Kuvvetleri başkomutanı ve Baas Partisi bölgesel genel sekreteri olarak göreve başladı.
Bununla beraber zulüm de başladı. 2012 ile 18 Ocak 2019 arasında Suriye’de 336 kez kimyasal silah saldırısı düzenlendi. Araştırmalarda, kimyasal saldırılar Esad rejimi tarafından gerçekleştirildiği iddia edilmişti.
Beşar Esad, 2015’te çökmenin eşiğine gelen iktidarını Rusya ve İran desteğiyle sürdürdü. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in sahaya müdahalesiyle hayatta kalan Esad, ülke içindeki gücünü Suriye’nin önemli bölgelerinde yeniden tesis etti. Esad’ın bu dönemde benimsediği strateji, ülke topraklarının tamamını kontrol etmek yerine kilit noktaları elde tutmaktı.
Devlet kurumları çökmüş, ekonomi dibe vurmuş olsa da Esad, gücünü korumayı başardı. Yönetimi altındaki bölgelerde devlet mekanizmasını işletmeye devam etti. 2023’te başlayan bölgesel diplomatik açılımlar, Esad’a yeni manevra alanları yarattı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan ve Çin ziyaretleri, uluslararası yalnızlığını kısmen aşmasını sağladı.
HTŞ liderliğindeki cihatçı grupların 27 Kasım 2024’te başlattığı saldırılar, rejimin askeri zafiyetlerini ortaya çıkardı. Halep’in düşmesi moralleri bozdu, ardından Hama’nın ve Humus’un kaybı Baas rejiminin sonunu getirdi. HTŞ Şam’ı savaşmadan ele geçirdi.
Esad’ın 7 Aralık 2024’te başkentten ayrılması ile Suriye’de yarım asırlık Baas dönemi de kapanmış oldu.
Böylece, on binlerce insanının, ülkesini terk edip sığınmacı olmasını sağlayan Beşer Esad da Rusya’ya kaçarak sığınmacı oldu.
